Książka „Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu księgach” jest to polski przekład antycznego dzieła pisarza Waleriusza Maksymusa Factorum et dictorum memorabilium libri novem, wykonany przez filologa klasycznego Ignacego Lewandowskiego. Książka wydana została przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a autor zadedykował swoje dzieło właśnie Uniwersytetowi, z okazji 100-lecia jego istnienia.
Pozycja jest prawdziwą skarbnicą wiedzy o czasach antycznych, a zwłaszcza historii i przypowieściach antycznych Rzymian. Waleriusz Maksymus był jednym z autorów rzymskich, który tworzył w okresie panowania Oktawiana Augusta – pierwszego cesarza Rzymu, który zauważył że obywatele rzymscy odchodzić zaczęli od wartości wyznawanych przez swoich przodków (mos maiorum) na rzecz rozwiązłości, bogactwa oraz lenistwa. Odnowa kulturalna jaką zaproponował miała przede wszystkim „uderzyć” w najwyższe warstwy społeczne, które kierowały losami Rzymu przez setki lat. Jego konserwatywne podejście odwzorowane miało być nie tylko w przepisach i regulacjach prawnych, ale zwłaszcza w utworach i traktatach przedstawicieli kultury. W nurcie odnowy tworzyli Wergiliusz, Horacy, Tytus Liwiusz czy omawiany właśnie Waleriusz Maksymus. Jego utwór, jak sam autor antyczny przedstawia we wstępie do księgi I, miał na celu ukazanie poprzez konkretne wydarzenia i przypadki (exempla) wzorcowych postaw, które powinny być naśladowane w społeczeństwie rzymskim. Naturalnie skupia się przede wszystkim na wydarzeniach z historii ojczyzny, jednak nierzadko sięga po osoby i opowieści spoza Rzymu.
Co więcej, praca ma przede wszystkim być swego rodzaju kompendium powiedzeń, wydarzeń i złotych twierdzeń antycznych, które mówcy oraz Czytelnicy mogą wykorzystać w życiu lub pracy. Waleriusz Maksymus bazował na wielu znanych nam dziełach starożytnych takich jak „Ab urbe condita”, mowy i traktaty Cycerona, prace Salustiusza, czy pamiętniki Cezara i pisma Warrona.
Factorum et dictorum memorabilium libri novem powstawało zapewne powoli, od końca rządów Augusta po dojrzałe panowanie Tyberiusza w latach ’30 I wieku n.e. Utwór składa się z dziewięciu ksiąg, gdzie każda skupia się na różnych kwestiach: religii, wojsku, instytucjach publicznych, cechach charakteru oraz wielu innych. Łącznie Waleriusz przedstawił ponad 950 przykładów postaw, czynów i myśli, które mają Czytelnika skierować na dobrą drogę.
Przechodząc do samego tłumaczenia i polskiego wydania. Czytelnik do swoich rąk otrzymuje książkę w twardej oprawie, bardzo ładnie wydaną, o wyraźnej czcionce oraz bardzo dobrze opracowaną; liczącą ponad 600 stron. Autor na samym początku we wstępie świetnie wprowadza nas w omawiany świat antycznego Rzymu, prezentując czasy, w jakich mniej więcej przyszło żyć Waleriuszowi Maksymusowi. Poznajemy czym motywowana była twórczość Waleriusza i innych autorów tworzących za rządów Oktawiana Augusta czy Tyberiusza; a przede wszystkim poznajemy samego pisarza.
Tłumaczenie zostało przedstawione w niezwykle wygodny sposób dla każdego, kto chciałby śledzić i porównywać tłumaczenie z oryginałem. Po lewej stronie znajduje się łaciński zapis utworu, kiedy z prawej jego tłumaczenie autorstwa Pana Ignacego Lewandowskiego. Na końcu znajdziemy indeks imion własnych, spis treści oraz złożone mapki świata starożytnego, które pięknie wzbogacają treść. Olbrzymią zaletą jest umieszczenie przypisów na dole strony, które notabene są prawdziwą wartością dodatnią całej książki. Autor objaśnia w nich wiele sformułowań, zaznacza ewentualne pomyłki pisarza czy po prostu pozwala zrozumieć kontekst wypowiedzi, opisując postać, miejsce lub wydarzenie. Oczywiście przy tak olbrzymiej ilości materiału, niemożliwym jest nie uniknąć błędów – przykładowo autor opisując w przypisie postać Pompejusza Wielkiego stwierdził, że zginął on w 46 p.n.e., kiedy ten w rzeczywistości zamordowany został pod koniec 48 roku, po bitwie pod Farsalos. Takie jednak błędy są niczym, przy skarbnicy informacji oraz olbrzymiej pracy jaką tłumacz włożył w to dzieło.
Podsumowując, uważam że omawiana pozycja jest książką wybitną, nie tylko ze względu na fakt, że jest – z tego co się orientuję – pierwszym tłumaczeniem Waleriusza Maksymusa na język polski. Wydanie książki jest naprawdę bardzo dobre i nie ma się czego przyczepić. Co więcej, autor spędził z pewnością dużo czasu nad tłumaczeniem i podszedł do tego bardzo profesjonalnie, umożliwiając nawet osobie nie zapoznanej mocno ze starożytnością poczuć myśli i poznać czyny ludzi starożytnych. Gorąco polecam!
Ignacy Lewandowski (red.)
Fontes Historiae Antiquae XXXIX Waleriusz Maksymus, Czyny i powiedzenia godne pamięci w dziewięciu
Pierwsza od XVII wieku polskojęzyczna wersja dzieła Waleriusza Maksymusa (autorem pierwszego przekładu na nasz język był Andrzej Wargocki w roku 1609). Dzieło ma charakter unikatowy, ponieważ aż do XVII wieku była to jedna z najbardziej poczytnych lektur ze spuścizny antycznej. „Facta et dicta memorabilia” zachowały się w całości, jeśli przyjmiemy, że od samego początku rozplanowane zostało na dziewięć ksiąg. Miały służyć kształceniu retorycznemu (poprzez liczne przykłady i powiedzenia) oraz moralnemu. Autor opisuje w nich obowiązki każdego wobec bogów, a następnie wobec ludzi. Przekazuje naukę o cnotach i wadach natury ludzkiej, zawsze poprzez pozytywne i godne potępienia przykłady z historii. Treść stanowią krótkie opisy postaci rzymskich i obcych oraz wydarzeń, w które wpleciono szereg celnych powiedzeń. Dzieło jest prawdziwą kopalnią wiedzy o różnych przejawach życia Rzymian i Greków. Niewątpliwą wartością przekazu Waleriusza Maksymusa jest to, że pełnymi garściami korzystał z prac przeróżnych autorów, w tym zwłaszcza z pism Cycerona, Salustiusza, Liwiusza, Terencjusza Warrona i wielu innych.
Produkt jest tymczasowo niedostępny
Specjalnie dla Czytelników !!! niższe ceny po kliknięciu w poniższy link i wpisaniu hasła do rabatu: imperiumromanum
