Oktawia (Claudia Octavia) była pierwszą żoną cesarza Nerona. Urodziła się w III. 40 roku n. e. Jej rodzicami byli: Waleria Messalina i Klaudiusz.
Dnia 8 czerwca 53 roku n. e. „za konsulatu Decymusa Juniusza i Kwintusa Hateriusza”1 Oktawia poślubiła Nerona. W październiku 54 roku n. e. po śmierci ojca Oktawii – Klaudiusza, Neron został wybrany nowym cesarzem Rzymu. Oktawia jako jego żona stała się od tego momentu oficjalnie cesrzową, której senat nigdy nie przyznał tytułu Augusty. Małżeństwo Nerona i Oktawii, jak podają nam źródła historyczne, miało wymiar czysto polityczny, gdyż cesarz nigdy nie interesował się i nie poświęcał zbyt wiele czasu swojej małżonce. Oktawia również nie darzyła Nerona wielkim uczuciem. Tak jak tylko potrafiła, starała się ukrywać swoją wrogość i nienawiść do niego. Ich małżeństwo nigdy nie było szczęśliwe. Wpływ na to miał również fakt, iż jej mąż Neron posiadał wiele kochanek.
Sama Oktawia pozbawiona była ambicji politycznych. Żyjąc ciągle w cieniu pałacu cesarskiego, doświadczana prze los, cieszyła się jednak wielką miłością ludu rzymskiego. Będąc cesarzową była świadkiem wielu zbrodni i okrucieństw, których dopuszczał się jej mąż Neron wraz ze swoimi współpracownikami.
W lutym 55 roku n. e. podczas kolacji z rozkazu Nerona otruto jej brata Brytanika. Neron otruł Brytannika z zazdrości o głos, który ten „miał milszy w brzmieniu, jak ze strachu, aby kiedyś nie wyprzedził go w łaskach u ludu dzięki dobrej pamięci, jaką pozostawił po sobie jego ojciec”2. Truciznę bratu Oktawii podała „niejaka Lukusta, znawczyni różnych trujących ziół”3. Kolacji nawet przez moment nie przerwano, ani nie zakończono. Oktawia już wówczas, jak podaje nam Tacyt, „mimo niedoświadczonego jeszcze wieku, już nauczyła się ukrywać ból, miłość, wszelkie uczucia”4.
Mniej więcej w tym samym czasie Neron znalazł sobie nową kochankę, wyzwolenicę o imieniu Akte, która „głęboko wkradła się w serce Nerona drogą wystawnych uczt i podejrzanych schadzek, czemu nawet starsi przyjaciele cesarza nie sprzeciwiali się, widząc, jak młoda niewiasta bez niczyjej szkody zaspokaja jego miłosne popędy, skoro raz do żony swej Oktawii pomimo jej szlachectwa i wypróbowanej uczciwości nabrał wstrętu – czy to z jakiegoś zrządzenia, czy też dlatego, że to, co zakazane, tym silniejszy wywiera urok”5. Te wszystkie okoliczności sprawiły, że Oktawia została odsunięta od Nerona całkowicie jako żona. Kiedy strofowano Nerona, że nie powinien okazywać tego w tak jawny i wyrazisty sposób, on odpowiadał: „że powinny jej wystarczyć oznaki godności małżonki”6. Współpracownicy Nerona i jego wychowawcy, tacy jak Burrus i Seneka patrzyli na zachowanie cesarza względem Oktawii bardzo pobłażliwie i z przymrużeniem oka. Często nawet mu sprzyjali i pomagali. W ten sposób bowiem chcieli stworzyć przeciwwagę dla współrządzącej i apodyktycznej matki Nerona. W pewnym momencie i im sytuacja wymknęła się spod kontroli, stając się groźną. Neron znalazł sobie nowy obiekt westchnień. Była nim Sabina Poppea, która wywodziła się z wysokich kręgów arystokratycznych i otwarcie dążyła do małżeństwa z cesarzem. Na drodze do realizacji wyznaczonego przez siebie celu stały Oktawia i Agrypina Młodsza. Wyzwolenica Akte widząc co się dzieje, poprzestała na statusie konkubiny i usunęła się w cień.
I tak w marcu 59 roku n. e. Neron przy pomocy swoich przyjaciół, za namową Sabiny Poppei zamordował swoją matkę Agrypinę Młodszą. Oktawię, jako ostatnią przeszkodę, która stała mu na drodze do małżeństwa z Sabiną Poppeą, również uśmiercił. Jak się okazało nie było to wcale takie proste, ponieważ Oktawia cieszyła się wielką miłością mieszkańców Rzymu. Aby tego dokonać Poppea wraz z cesarzem, zaczęli głosić, że Oktawia „jest niepłodna”7, co było przygotowaniem do rozwodu. Następnie Poppea „skłoniła jednego ze sług Oktawii, aby jej miłostki z niewolnikiem zarzucił. Jako winowajcę upatrzono niejakiego Eucerusa, Aleksandryjczyka z pochodzenia, biegłego w grze na flecie”8. Przeprowadzono dochodzenie, w którym Oktawia została oficjalnie upokorzona i winna cudzołóstwa z fletnistą. Podczas dochodzenia przesłuchiwano jej niewolnice, które zmuszano torturami do potwierdzenia tego fałszywego faktu. Tylko nieliczne się załamały. Większość twardo broniła Oktawii i jej niewinności. Jedna z niewolnic podczas przesłuchania „nalegającemu na nią Tygellinowi odpowiedziała, że części rodne Oktawii czystsze są od jego ust”9. Pomimo tego oddalono Oktawię, naprzód pod pozorem cywilnego rozwodu, przy czym otrzymała dom Burrusa i dobra Plautusa – złowieszcze dary; później wygnano ją do Kampanii i oddano jej straż wojskową”10.
Zaraz „dwunastego dnia po rozwodzie z Oktawią”11 Neron poślubił Sabinę Poppeę.
Wygnanie Oktawii, która według Tacyta i Swetoniusza uchodziła za wzór cnotliwej i bogobojnej Rzymianki, oraz oskarżenie jej o cudzołóstwo wywołało gniew i oburzenie wśród ludu rzymskiego. W Rzymie doszło do wybuchu licznych zamieszek, podczas których domagano się odwołania Oktawii z wygnania. Wystraszony cesarz postanowił działać. Rozpuścił fałszywe plotki, że strasznie żałuje swojego postepowania, i natychmiast „Oktawię w charakterze małżonki odwołał”12. Radość wśród ludu w Rzymie, który myślał, że dopiął swego, była ogromna. Tak opisał to Tacyt: „obala się posągi Poppei, wizerunki Oktawii obnosi się na ramionach, obsypuje kwiatami i ustawia na forum i w świątyniach. Zabierają się także wysławiać cesarza wśród hałaśliwych dowodów czci”13. Wieści te jednak okazały się fałszywe, a wybuch spontanicznego poparcia dla Oktawii przyspieszył wyrok śmierci na jej osobie. Sabina Poppea poczuła się urażona, zlekcewazona i zatrwożona całą tą sytuacją. Ona, która „zawsze nieukrócona w nienawiści, a teraz także w obawie, żeby się jeszcze gwałtowniej przemoc gminu nie wywarła, albo żeby skłonność ludu Nerona nie odmieniła”14, błagała Nerona, aby zaczął działać zdecydowanie, i zatroszczył się bardziej o ich małżeństwo, o bezpieczeństwo jej życia, oraz żeby jej bronił przed rozruchami. Słowa Poppei przeraziły i wystraszyły Nerona. Wówczas to postanowił ostatecznie zamknąć i zakończyć sprawę Oktawii.. Ponieważ wcześniejsze oskarżenie jej o cudzołóstwo z fletnistą Eucenusem okazało się fałszywe i wywołało zamieszki wśród ludności rzymskiej, postanowiono tym razem „postarać się o zeznanie człowieka, któremu można by także winę rewolucji przypisać”15. Wykorzystano do tego prefekta pretorianów floty w Mizenum – Anicetusa, który wcześniej w marcu 59 roku n. e. zabił na zlecenie Nerona – jego matkę. To właśnie jego wezwano do cesarza, gdzie został namówiony do zeznania, że był kochankiem Oktawii. Neron przyrzekł mu „nagrody i miłe ustronie, a na wypadek odmowy grozi mu śmiercią”16. Anicetus nie odmówił cesarzowi, a jego samooskarżenie nie było do podważenia. Po przyznaniu się do winy został zesłany na Sardynię, „gdzie dostatnie znosił wygnanie i naturalną zmarł śmiercią”17. Tymczasem Neron wydał oświadczenie, „że Oktawia uwiodła prefekta w nadziei pozyskania współudziału floty, a zapominając o tym, że krótko przedtem zarzucił jej niepłodność, dodaje, że w poczuciu swego wyuzdania spędziła płód, o czym on dokładne ma wiadomości”18. Następnie skazał ją, w wyniku fałszywych oskarżeń na wygnanie na wyspę Pandaterię, a po kilku dniach kazał zamordować. Opis śmierci Oktawii zawarty w XIV księdze „Dzieł” Tacyta jest jednym z najbardziej wstrząsających obrazów, który charakteryzuje się wyjątkowym okrucieństwem i nawet dzisiaj nas współcześnie żyjących, napawa strachem. Jego przebieg tak przedstawił Tacyt: „Nakładają jej więzy i otwierają żyły na wszystkich członkach; a ponieważ skrzepła wskutek strachu krew zbyt powoli uchodziła, duszą ją parą nadmiernie gorącej kąpieli. Dodają jeszcze potwor- niejsze okrucieństwo, bowiem uciętą jej głowę zanoszą do stolicy, aby ją oglądała Poppea”19. Ten fakt mówi nam sam za siebie o tym, jak duży był w tym mordzie udział Sabiny Poppei, drugiej żony cesarza Nerona.
Oktawia została zamordowana dnia 8 czerwca 62 roku n. e.
