Rozdziały
| Imiona | Marcus Antoninus Gordianus |
|---|---|
| Panował jako | Imperator Caesar Marcus Antoninus Gordianus Augustus |
| Czas panowania | 238 – 11 lutego 244 n.e. |
| Urodzony | 20 stycznia 225 n.e. |
| Zmarły | 11 lutego 244 n.e. |
Marcus Antoninus Gordianus, znany obecnie jako Gordian III, był synem Juniusza Balbusa, jednak ponieważ nosił nazwisko dziadka, a nie ojca, przyjmuje się, że ten zmarł wcześnie i właśnie dziadek, zaadoptował chłopca, co było godne z rzymską praktyką. Zatem Gordian III był wnukiem Gordiana I, a siostrzeńcem Gordiana II.
Nagła i niespodziewana śmierć Gordianów ojca i syna w Kartaginie w marcu 238 r. oraz maszerujący na Italię Maksymin Trak na czele naddunajskich legionów zmusiły senat do rychłego działania i wybrania następców, zabitych cesarzy, którzy zaradziliby kryzysowej sytuacji. Wybór padł na dojrzałych wiekiem nobilów – Pupiena i Balbina, którzy mieli współrządzić na takich samych prawach. Gdy nowi władcy wyruszyli na Kapitol, by złożyć Bogom zwyczajowe ofiary, drogę zagroził im wrogo nastawiony tłum. Nienawiść plebsu wywołało przede wszystkim wybranie na najwyższy urząd Pupiena, który wcześniej, jako prefekt Rzymu najniższe masy stolicy traktował ostro. Nie pomogła zbrojna eskorta – cesarze nie mogli dostać się do świątyni, w pewnym momencie sytuacja stała się bardzo groźna – w ruch poszły kamienie. Wtedy ktoś z tłumu zwrócił uwagę, że w mieście przebywa wnuk Gordiana I, a członek tak znakomitego rodu poprawiłby wizerunek nowych władz. Cesarze dla zażegnania trudnej sytuacji zgodzili się powołać chłopca na współwładcę.
Młody władca
Gordian III panował jako Imperator Caesar Marcus Antoninus Gordianus Augustus.
Młody (trzynastoletni) Gordian III jeszcze wraz z Balbinem uroczyście witał Pupiena wracającego spod Akwilei po śmierci Maksymina. Jednak wkrótce obaj starsi cesarze zostali uprowadzeni przez pretorianów, a następnie zabici.
Ok. 242 roku cesarz ożenił się z Sabiną Trankwilinią, córką jego najbliższego doradcy i zdolnego urzędnika Gajusza Furiusza Sabinusa Akwili Tymezyteusza. Wkrótce teść Gordiana mianowany został prefektem pretorianów.
Cesarz nie zapomniał o zbrodni popełnionej na jego wuju i dziadku. Stacjonujący w Numidii legion III Augusta, który zdobył Kartaginę i obalił Gordianów Afrykańskich, został rozwiązany. Wkrótce w Afryce zbuntował się namiestnik prowincji Sabinian, jednak szybko został pokonany przez oddziały wierne cesarzowi.
Wojna z Persją
W 240 roku perski tron po Artakserksesie objął Szapur I. Rychło zażądał zwrotu zajmowanych przez Rzym terytoriów, które wcześniej wchodziły w skład władztwa perskiego. Z uwagi na brak reakcji po stronie Rzymskiej, król królów najechał wschodnie prowincje. W 241 roku Persowie opanowali Mezopotamię i Syrię, a następnie zbliżyli się do Antiochii.
Cesarz oznajmił wyruszenie na wojnę w sposób prastary – otwierając w 242 roku bramę świątyni Janusa w Rzymie, co od wieków oznaczało rozpoczęcie działań wojennych. Gordian osobiście poprowadził armię, która po drodze przemaszerowała przez prowincje naddunajskie by porazić swoją potęgą Gotów i Sarmatów.
Początkowo 243 rok przyniósł Rzymianom sukcesy. Zarówno Syria, jak i rzymska Mezopotamia zostały odbite. Jednak wydarzenia drugiej połowy roku zapoczątkowały tragiczny ciąg zdarzeń, który ostatecznie doprowadził do śmierci młodego i odważnego cesarza.
Spisek Filipa Araba
Jesienią 243 roku z powodu choroby zmarł towarzyszący cesarzowi podczas wyprawy prefekt pretorium Tymezyteusz, zaś na jego miejsce powołano Marka Juliusza Filipa, zwanego Arabem.
Wojska rzymskie w 244 roku rozpoczęły kolejną kampanię przeciwko Persom. U boku Gordiana stał już nowy prefekt pretorianów – Filip. Zdaniem Zosimosa Filip dążył do obalenia cesarza. Taką tezę forsują również inne źródła antyczne. Jak przekazał nam Zosimos, Filip miał celowo odesłać statki ze zbożem, by wywołać niezadowolenie wśród żołnierzy, ci natomiast mieli go zgładzić, podobno już wcześniej obwołując Filipa Augustem. Ciało młodego władcy skremowano i z honorami odesłano do Rzymu, wskazując jako oficjalną przyczynę śmierci – chorobę. Prawdopodobnie podejrzenia na Filipa Araba padły od razu, więc ten by odsunąć je od siebie nakazał wystawić w miejscu śmierci Gordiana okazały grobowiec, który jednak pozostał pusty. Sto lat później mijała go maszerująca na Ktezyfont armia wielkiego Juliana.
Inna wersja śmierci cesarza
Poza oficjalną wersją, czyli chorobą władcy oraz forsowaną przez Zosimosa dotyczącą spisku nowego prefekta pretorium, funkcjonują jeszcze przynajmniej dwie teorie w temacie przedwczesnej śmierci władcy Rzymu. Szapur I twierdził, że Gordian zginął w bitwie pod miejscowością Misiche, gdzie Persowie mieli pokonać rzymską ekspedycję. Jednak znaczna część badaczy odrzuca tę teorię.
