Ostia było to rzymskie miasto portowe, być może pierwsza kolonia (colonia) Rzymu, położone w ujściu rzeki Tyber do Morza Tyrreńskiego, około 30 km na zachód od Rzymu – zachowane do dnia dzisiejszego ruiny są jednymi z największych pod względem powierzchni i najlepiej zachowanych (zwłaszcza freski i mozaiki) w Italii. Ponieważ od czasów starożytnych linia brzegowa odstępowała w ślad za morzem, obecnie port w dalszym ciągu znajduje się nad Tybrem, ale około 3 km od plaży. Nazwa miasta wzięła się od słowaostium, czyli „ujście”.
Zgodnie z przekazami takich autorów jak Enniusz, Liwiusz, Cyceron i Dionizjusz z Halikarnasu Ostia była założona przez czwartego króla Rzymu, Ankusa Marcjusza, w roku 620 p.n.e. Do tej pory nie udało się odnaleźć żadnych pozostałości archeologicznych, które można by datować na ten okres – najstarsze datowane są na IV wiek p.n.e.
Najstarszymi budowlami, obecnie widocznymi, są: Castrum (obóz militarny) z III wieku p.n.e. oraz Capitolium(świątynia Jowisza, Junony i Minerwy) – niewiele młodsza. Mury castrum są świetnym przykładem techniki opus quadratum, zakładającej stosowanie bloków kamiennych takiej samej wielkości w równoległym ułożeniu, często bez stosowania zaprawy. Technika ta była bardzo popularna w czasach środkowej republiki.
W 68 roku p.n.e. Ostia została napadnięta przez piratów. W czasie napadu, port ogarnął pożar, flota konsularna została pokonana, a dwóch prominentnych senatorów zostało porwanych. Atak piratów wywołał ogromną panikę w Rzymie. Za inicjatywą Pompejusza Wielkiego, trybun ludowy Aulus Gabiniusz przedstawił na rzymskim Forum nowe prawo – Lex Gabinia – umożliwiające Pompejuszowi zebranie armii i pokonanie piratów. W ciągu roku Pompejuszowi udało się pokonać piratów i zdecydowanie ukrócić zasięg napadów na Morzu Śródziemnym.
Z czasem miasto zostało odbudowane i otrzymało mury obronne z inicjatywy Cycerona.
Za republiki jako port wykorzystywano naturalne ukształtowanie terenu przy ujściu Tybru. Miasto w czasach imperialnych przeżywało swoje najlepsze czasy. Za panowania cesarza Tyberiusza powstało pierwsze Forum. Miasto zostało także powiększone o port, który powstał u północnego ujścia Tybru – Fiumara Grande. Nowy port otrzymał nazwę Portus, czyli „port”. Dopiero cesarz Klaudiusz zbudował sztuczną przystań. Jako że port był często zamulany, zdecydowano się wybudować port zastępczy za cesarza Trajana, którego budowa ukończona została w 113 roku n.e. Miał on kształty sześciokąta, w celu zmniejszenia erozji ze strony fal morskich. To posunięcie spowodowało odpływ „biznesu morskiego” i stopniowy upadek finansowy portu.
Miasto pełne było wszystkich możliwych usług, jakich mogło doświadczyć starożytne miasto w tym czasie. Port zaopatrzony był naturalnie w latarnię morską. Ponadto w mieście znajdowała się Synagoga (najstarsza dotychczas zlokalizowana w Europie). Odkryto także Mitreum, świątynię poświęconą bogowi Mitrze. Bóstwo to miało w mieście ogromną rzeszę wyznawców, zwłaszcza robotników, którzy stanowili większość populacji miasta. Z czasem Trajan zdecydował się na kolejne wydłużenie granic miasta nad morzem w kierunku północnym. By to kolejny port przy Centum Cellae (obecne miasto Civitavecchia).
Cesarz Hadrian rozkazał wykonać kanał łączący port z Tybrem. Wówczas Ostia rozkwitła jako miasto, dodatkowo wzbogacona budowlami przez Marka Aureliusza i połączona z „Wiecznym Miastem” nową drogą – Via Portuensis – idącą prawym brzegiem Tybru.
Główną ulicą Ostii była Decumanus Maximus – oryginalna, antyczna droga prowadząca obok starożytnej nekropolii przez miejsce, w którym znajdowała się dawna główna brama – Porta Romana. W mieście natknąć się można na ruiny kompleksu łaźni „cesarskich”, dawnych magazynów portowych i term Neptuna. W centrum dawnej miejscowości, przy głównym placu, znajdował się antyczny teatr z II wieku n.e., mogący pomieścić około 4000 widzów.
W pobliżu głównego placu zrekonstruowano budynek Kapitolu, otoczony forum (ze świątynią Augusta) i budynkami term. Najlepiej zachowanym domem w Ostii jest Casa di Diana z dziedzińcem i zespołem licznych sal. Równie ciekawe jest Termopilum – antyczna kafejka z zachowanymi malowidłami ściennymi, spełniającymi funkcję menu.
Końcowy odcinek Decumano Massimo prowadzi w kierunku wschodnim – gdzie w starożytności mieściła się przystań – mijając pozostałości domów dawnych rzemieślników, kupców i sprzedawców (m.in. rzeźników, kowali) przez resztki bramy Porta Marina (inną główną bramą była Porta Laurentina, w południowej części murów miejskich). W pobliżu antycznej linii brzegowej znajdują się ruiny term Porta Marina.
W lewym dolnym rogu są Ostia i Portus, oddzielone sztuczną wyspą (Isola Sacra). Droga via Ostiensis – wraz z towarzyszącym jej wodociągiem – łączyła Ostię z Rzymem. Droga via Portuensis prowadziła z Portus do Rzymu. Z obu dróg można było ujrzeć meandrujący Tyber.
Na wschód i północ od Ostii i Portus znajdowały się ziemie bogate w sól (salinae).
W II wieku n.e. miasto miało populację 50 tysięcy mieszkańców, by na przełomie II i III wieku n.e. osiągnąć 75.000 ludzi.
Powolny upadek miasta zaczął się w późnym okresie imperialnym, za panowania Konstantyna I Wielkiego w IV wieku n.e. Wówczas to port zamiast być aktywnym miejscem wymiany handlowej stał się punktem ewakuacyjnym z Rzymu dla bogatych arystokratów. Wraz z upadkiem politycznym i militarnym miasta Rzymu, Ostia straciła na znaczeniu, a port w ciągu stuleci zamienił się w bagno.
